Garett Hardin 1 had – volgens velen – het laatste woord over de commons in zijn essay uit 1968, “The Tragedy of the Commons” 2.
Aan de hand van het voorbeeld van grazende koeien betoogde hij dat iedereen die zijn eigen belang nastreeft altijd zou leiden tot overexploitatie van de gedeelde hulpbron. Elke winst die we voor onszelf kunnen behalen, komt alleen naar ons toe, en alle negatieve punten worden gedeeld.
Als rationele maximizers zullen we nemen wat we kunnen, en zo zal de commons uitgeput en geruïneerd worden. Met dit argument hebben mensen er sindsdien op aangedrongen dat commons ofwel geprivatiseerd moeten worden of door regeringen moeten worden beheerd, omdat ze uiteindelijk gedoemd zijn te mislukken.
De ‘tragedy of the commons’ is reëel, maar niet onvermijdelijk. Het is mogelijk om bloeiende commons te creëren en te exploiteren, naast ‘particulier eigendom’ en ‘controle door de overheid’.
In een tijd waarin we allemaal afhankelijk zijn van mondiale commons zoals de atmosfeer of de oceanen, zouden we meer aandacht moeten besteden aan het beheer van de commons.
Elinor Ostrom definieerde een oplossing 3 die haar in 2009 de Nobelprijs voor Economie 4 opleverde. Ze merkte op dat veel gemeenschappen de commons met succes hebben bestuurd, op voorwaarde dat ze zich aan een reeks regels houden 5. Deze regels zijn grotendeels gecodeerd in het vertrouwen dat is opgebouwd in de kleine gemeenschappen die ze heeft bestudeerd.
De 8 Principes voor het beheren van een Commons6
- De Common heeft duidelijk gedefinieerde grenzen (effectieve uitsluiting van externe onbevoegden)
- Er is congruentie tussen de bronomgeving en zijn bestuursstructuur of regels
- Beslissingen worden genomen via collectieve keuzeregelingen die de meeste bron-toepassers toestaan deel te nemen
- Regels worden gehandhaafd door middel van effectieve monitoring door waarnemers die onderdeel van of verantwoording verschuldigd zijn aan de toeëigenaars
- Overtredingen worden bestraft met graduele sancties
- Conflicten en problemen worden aangepakt tegen lage kosten en gemakkelijk toegankelijk mechanismen voor conflictoplossing
- Autoriteiten op hoger niveau erkennen het recht van de hulpbrontoeëigenaars tot zelfbestuur
- In het geval van grotere gemeenschappelijke middelen: regels zijn georganiseerd en afgedwongen via meerdere lagen van geneste ondernemingen
Deze regels inspireerde verschillende organisatie-adviezen, zoals o.a. “De fractal-ontwerpprincipes”
- Van efficiënte ‘boxen’ tot interactieve ‘links’.
- Van vaste activa tot flexibele mogelijkheden.
- Van centrale besturing tot perifere voeding.
- Van tweerichtingsgegevens naar een multidirectionele stroom.
- Van contractuele overeenkomsten tot digitaal vertrouwen.
Het fractale einde van het continuüm, gebaseerd op de vijf dimensies van organisatieontwerp omvat:
- Rollen, verantwoordelijkheden en rapportagerelaties.
Fractal-bedrijven zijn minder gericht op hiërarchie en meer op het maximaliseren van interacties, koppelingen, verbindingen en gesprekken over hiërarchische vakken, inclusief werknemers, klanten en externe partners. - Structuur van waardecreërende activa.
Fractal-bedrijven ontwerpen hun leveringsmodellen rond een netwerk van dynamische, voortdurend evoluerende mogelijkheden – die van henzelf en die van hun partners. Deze capaciteiten kunnen snel worden ingezet op lokaal en micromarktniveau en om nieuwe waardepools aan te spreken. - Verdeling van beslissingsrechten.
Fractal-bedrijven zijn gedecentraliseerd en verdelen aanzienlijke macht over klantgerichte teams in de periferie. - Stroom en beheer van informatie.
Fractal-bedrijven democratiseren gegevens (voor zover mogelijk) met een realtime, transparante, multidirectionele stroom over vakken en organisatiegrenzen heen. - Beheer en controle van transacties.
Fractal-bedrijven bouwen digitaal vertrouwen op om een omgeving voor delen te vergemakkelijken en om online transacties te laten groeien in een steeds digitalere zakelijke omgeving.
Het onderwerp en organisatie van het raamcontract heeft in verschillende aspecten gelijkenis met deze verschillende aanpak van de commons. De toepassing van de 8 principes kan dus gunstige gevolgen hebben.
1 Hardins is eveneens beroemd om zijn “eerste wet van ecologie”: “Je kunt niet maar één ding doen“, want in ecosystemen hebben alle acties onvoorziene effecten, wat bescheiden impliceert dat er ten minste één ongewenst gevolg is.
2 Hardin, Garrett (1968). “The Tragedy of the Commons”. Science. 162 (3859): 1243–1248 https://doi.org/10.1126/science.162.3859.1243
3 Elinor Ostrom, Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action (Cambridge: Cambridge University Press, 1990)
4 of de “Sveriges Riksbank-prijs voor economische wetenschappen ter nagedachtenis aan Alfred Nobel”, om het de juiste naam te geven, want het is geen echte Nobelprijs.
5 https://www.onthecommons.org/magazine/elinor-ostroms-8-principles-managing-commmons
6 An Introduction to Ostrom’s Eight Principles for Sustainable Governance of Common-Pool Resources as a Possible Framework for Sustainable Governance of Space
Surtil : 